کتاب کودک و نوجوان میچکا

میچکا چیست؟

امروزه حتی در شهرهای بزرگ کمتر کسی است که وقتی صبح‌ از خواب بیدار می‌شود صدای جیک‌جیک گنجشک‌ها را نشنیده باشد. در حالی که در شهرهای بزرگ امکان یافتن پرندگان متنوع اغلب کم است. زیرا آن‌ها بیشتر در روستاها و شهرهای جنگلی و گاهی کوهستانی دیده می‌شوند؛ اما تعداد گنجشکان در زیستگاه‌های انسانی به‌ندرت کاهش پیدا می‌کند.

مهم‌ترین دلیل هم این است که گنجشک‌ها موجوداتی بسیار باهوش هستند. آن‌ها از گذشته‌ی دور به روستاها و شهرها رفتند، چون می‌دانستند قرقی‌ها و قوش‌ها که دشمنان اصلیشان هستند در آن‌جا زندگی نمی‌کنند. بنابراین برای در امان ماندن از دشمنان خود به دامن انسان پناه آورده‌اند.

هرچند گاهی وقت‌ها انسان‌ها هم چندان با آن‌ها مهربان نبودند؛ در اصل تیرکمانی که انسان برای پرتاب سنگ ساخته بیشتر از هر چیز به کار شکار گنجشک آمده است؛ به‌قول‌معروف «سنگ مفت گنجشک مفت». به‌هرحال این پرندگان کوچک و پر سر و صدا از دیرباز هم‌نشین انسان‌ها بوده‌اند و به حکایت‌ها و افسانه‌ها و ضرب‌المثل‌های آنان راه پیداکرده‌اند.

معروف‌ترین آن‌ها هم همان ضرب‌المثل فارسی معروف «جیک‌جیک مستونت بود فکر زمستونت بود؟» است. این حکایت بارها و بارها خوانده و تکرار شده و مدتی در کتاب فارسی بچه‌ها نیز بود. از دیگر قصه‌های معروف می‌توان به قصه «گنجشکک اشی‌مشی» اشاره کرد است. قصه‌ای که حتی تبدیل به شعر و ترانه هم شده است.

در اینجا نمی‌خواهیم زیاد وارد قصه‌ها و افسانه‌ها شویم، اما خوب است اشاره‌کنیم که این پرنده‌ی کوچک در هر جایی از کشور ما ایران، اسمِ خاصِ خودش را دارد:

در فرهنگ‌ طبری آمده است؛ خراسانی‌ها و کرمانی‌ها به آن «چغوک» می‌گویند.

همدانی‌ها و لری‌ها آن را «ملیچ» یا «میلیچ» صدا می‌زنند

در مازنی (مازندرانی) به آن «میچکا» می‌گویند. (میچکا در همین گویش نامی دخترانه نیز هست.)

حالا این‌ها را گفتیم که برسیم به اینجا که در سال ۱۳۹۷ که قرار شد بخش کودک و نوجوان انتشارات مبتکران نام اختصاصی برای خودش داشته باشد، شورا تصمیم گرفت که نام پرنده‌ی کوچکِ باهوش، «گنجشک» را انتخاب کند و برای این انتخاب سراغ زبان‌های رایج رفت. در نهایت «میچکا» نامی شد که همگی بر آن توافق کردند.

دستور کارِ اصلی نشر میچکا برای رسیدن به اهداف فرهنگی 

 ۱- توجه به محتوای تولیدات هم در بخش تألیف و هم در انتخاب آثار خارجی

۲- توجه به کیفیت چاپ

نگاهی اجمالی به عناوین کتاب‌ها و توجه به محتوا، تصاویر و چاپ آن‌ها گویای این امر است که کارشناسان این نشر در انتخاب آثار چه میزان دقت به خرج داده‌اند.

برای مثال در انتخاب آثاری که برای ترجمه معرفی شده‌اند چند فاکتور مهم، موردنظر بوده؛ از جمله جوایز بین‌المللی از نهادهای بنام ادبیات کودک در جهان، هم‌خوانی فرهنگی یا موضوعی با فرهنگ و روحیه‌ی کودکان ایرانی، انتقال مفاهیم عالیِ انسانی یا آموزش مهارت‌های فردی و ...

در اینجا برای درکِ بهترِ دلیلِ انتخاب کتاب‌ها به دو نمونه‌ در حوزه‌ی ادبیات داستانی اشاره می‌کنیم:

* یک چیز دیگر

 موجودی در این داستان از نشر میچکا است که مثل بقیه نیست. در واقع او یک‌چیز دیگری است. تا این‌که یک روز موجودی که او هم یک‌چیز دیگری است سراغش می‌آید و ...
با خواندن کتاب متوجه می‌شوید هدف نویسنده اشاره به چه نکته‌ای است؛ این‌که مثل بقیه نبودن چقدر بین انسان‌ها در دنیای امروز شایع است. این کتاب در سال ۱۳۸۵ از سوی شورای کتاب کودک موردتقدیر قرارگرفت. هم‌چنین در سال ۱۳۹۸ در «فهرست رشد» قرارگرفته و سال ۱۳۸۶ کتاب برگزیده‌ی «سلام بچه‌ها» شد. از جوایز بین‌المللی کتاب هم می‌شود به جایزه یونسکو در سال ۱۹۹۷ اشاره کرد. هم‌چنین نامزد دریافت مدال Kate Greenaway اوی در سال ۱۹۹۴ بود و درنهایت برنده جایزه‌ی IBBY برای کودکان با نیازهای ویژه شد.

* ایزی و راسو

از دیگر کتاب‌های خوبی که میچکا ترجمه و چاپ‌ کرده است، کتاب «ایزی و راسو» است، کتابی در مورد تنهایی کودکان و ترس‌هایشان. این کتاب برنده‌ی جایز یونسکو در سال ۱۹۹۷بوده و نامزد دریافت مدال Kate Greenaway در سال ۱۹۹۴.

از جوایز داخلی می‌شود به «راه‌یافته به فهرست لاک‌پشت پرنده در زمستان ۱۳۹۰» و هم‌چنین قرار گرفتن در «فهرست رشد سال ۱۳۹۸» اشاره کرد.

میچکا علاوه بر انتخاب کتاب‌های مناسب از نظر محتوایی، تلاش کرده است از نظر کتاب سازی آن‌ها را مناسب کودکان یا حتی نوجوان آماده کند. به همین دلیل تمامی مراحل چاپ از ویرایش‌های اولیه گرفته‌ تا تصویرسازی و کارهای گرافیکی زیر نظر متخصصین برجسته انجام می‌شود تا هر کتاب از هر نظر مناسب کودکان با گروه‌های سنی مختلف باشد.

در ادامه نگاهی به جوایز چند کتاب آموزشی خواهیم انداخت: