انواع کتاب کودک و نوجوان

می‌خواهید برای کودکتان کتاب بخرید و میان انواع کتاب‌ کودک و نوجوان سردرگم شده‌اید؟ برای آنکه کتاب مناسبی انتخاب کنید، پس ابتدا باید انواع کتاب کودک و نوجوان و کارکردشان را به خوبی بشناسید. بعد متناسب با نیاز کودکتان خرید کنید.

در این مطلب می‌خواهیم چند نوع طبقه‌بندی از انواع کتاب‌ کودک و نوجوان داشته باشیم، ویژگی‌های انواع کتاب کودک و نوجوان را بررسی کنیم، سپس توضیح دهیم که انتشارات میچکا در انتشار کدامیک از انواع کتاب کودک و نوجوان فعالیت داشته است.

پس از این مطلب، انتخاب و خرید کتاب کودک برایتان بسیار ساده‌تر خواهد شد؛ پس همراه ما باشید.

انواع کتاب کودک و نوجوان بر اساس تفکیک رد‌ه‌ی سنی

ابتدایی‌ترین و در عین‌حال مهم‌ترین طبقه‌بندی کتاب برای شناخت انواع کتاب کودک و نوجوان، تفکیک آن‌ بر اساس رده‌ی سنی است. وقتی می‌خواهید کتابی را انتخاب کنید، اولین کاری که لازم است انجام دهید، آن است که رده‌ی سنی کتاب را در شناسنامه‌ی آن بخوانید. به دسته‌بندی زیر توجه کنید:

انتشارات میچکا در بیشتر گروه‌های سنی کتاب کودک و نوجوان فعالیت داشته و آثار زیادی را چاپ کرده است. حالا که شما با هدف تدوین کتاب برای گروه‌های سنی مختلف آشنا شدید، بگذارید انواع کتاب‌ کودک و نوجوان میچکا را با طرح سوالاتی به شما معرفی کنیم.

میچکا مجموعه کتاب‌هایی را با عنوان رنگ‌آمیزی و سرگرمی منتشر کرده که متن معرفی آن به صورت زیر است:

مجموعه کتاب‌های (رنگ‌آمیزی و سرگرمی) با هدف سرگرم‌کردن کودکان تهیه شده است. کودک ابتدا شکل هر صفحه را با توجه به الگو، رنگ‌آمیزی می‌کند. سپس صفحه‌ی مورد نظر از محل مشخص، جدا و در اتاق کودک نصب می‌شود. همراه با رنگ‌آمیزی، تعدادی از صفحه‌های کتاب به سرگرمی‌های فکری اختصاص یافته‌اند و مطالب علمی ساده و مرتبط با شکل‌ها، با استفاده از شعرهای کوتاه و جذاب به کودکان آموزش داده می‌شود. پس از آنکه همه‌ی تصاویر رنگ‌آمیزی شدند، تقدیرنامه‌ی صفحه‌ی آخر همراه با کادوی مناسب به کودکان هدیه داده می‌شود تا وی را به برداشتن قدم‌های بعدی در یادگیری ترغیب کند. به نظر شما این مجموعه کتاب متعلق به کدام گروه سنی است؟

کتاب‌های «اولین کتابخانه‌ی علمی من» مجموعه‌ی دیگری درمیچکاست که هدف آن آشنایی کودکان با علوم مختلف است. در این مجموعه، هر کتاب شامل پرسش‌هایی است که به یک موضوع از رشته‌های مختلف علوم تجربی می‌پردازد. موضوع‌های اصلی این مجموعه عبارتند از: بدن انسان، گیاهان، علوم فیزیکی و فن‌آوری، علوم زمین و جانوران… حدس می‌زنید این مجموعه کتاب مختص کدام گروه سنی است؟ به خاطر داشته باشید که یک کتاب می‌تواند برای بیش از یک گروه سنی تهیه شود.

مثال بعدی مجموعه کتاب «لی‌یو موش موشک» است. این کتاب‌ها داستان‌های کوتاهی را روایت می‌کنند که در آن شخصیت اصلی داستان موش بهانه‌گیری است به نام «لی‌یو» که در ابتدا از انجام کارهای شخصی‌اش خودداری می‌کند (مثلا دوست ندارد مسواک بزند)، امّا… در نهایت با میل و رغبت وظایفش را انجام می‌دهد. به نظر شما کتاب‌های «لی‌یو موش موشک» برای کدام گروه سنی نوشته شده‌اند؟

کتاب‌های داستانی برای کودک و نوجوان

داستان، یا به بیان کلی‌تر ادبیات، مهم‌ترین راه یادگیری برای کودکان و نوجوانان است. پیش‌تر هم گفتیم که ادبیات توانایی‌های زبانی کودک را رشد می‌دهد، دایره‌‌ی واژگانش را گسترده می‌کند، تخیل کودک را بسط می‌دهد، قوۀ خیالش را می‌پروراند و به اجتماعی‌شدن او کمک می‌کند.

وقتی کودک در سنین پایین‌تر است (از نوزادی تا سال‌های اول دبستان) نویسندگان کودک می‌کوشند که از راه داستان به او مفاهیم ساده را یاد بدهند یا او را با انجام کارها و وظایف روزانه آشنا کنند. حتماً الان می‌دانید که مجموعه کتاب‌های «لی‌یو موش موشک» برای کودکان گروه سنی پیش از دبستان نوشته شده (۲ تا ۶ سال) تا آن‌ها را با کارهایی مثل مسواک زدن، به موقع خوابیدن، مهدکودک رفتن و … آشنا کند.

انتشارات میچکا در زمینۀ کتاب داستانی بسیار جدی و هدفمند کار می‌کند و برای گروه‌های سنی مختلف کودکان و نوجوانان کتاب‌های داستانی زیادی منتشر کرده و هم‌اکنون نیز فهرست بلندی را در دست انتشار دارد؛ از داستان‌های ساده‌ی کودکانه که تصویرسازی‌های جذابی دارند، تا داستان‌هایی که مفاهیم انتزاعی‌تر مثل مهربانی، سوگ، جنگ و … را به کودک می‌آموزند (پیشنهاد می‌کنیم کتاب «چرا؟» را که به تازگی منتشر شده بخوانید تا ببینید چگونه نویسنده از خلال یک روایت ساده و کوتاه، مفهوم جنگ را به شیوه‌ای عمیق به کودک نشان می‌دهد)، تا رمان‌های ماجراجویانه که عمدتاً برای نوجوانان نوشته شده است.

مجموعه کتاب‌های «کارآگاه پادی» اثر نوشین شعبانی از جملۀ این رمان‌هاست که دست‌کم دو گروه سنی مخاطبش هستند. کودکان و نوجوانان ۸ تا ۱۲ ساله می‌توانند این مجموعه را بخوانند و لذت ببرند (اما راستش را بخواهید، به نظر ما این کتاب حتی برای گروه‌‌های سنی بالاتر هم جذاب و آموزنده است!)

 کتاب‌های آموزشی و فعالیت برای کودک و نوجوان

انتشارات میچکا در زمینه‌ی تدوین و انتشار کتاب‌های آموزشی تجربه و فعالیت زیادی دارد. این انتشارات به دلیل پیوند تنگاتنگی که با انتشارات مبتکران داشته و دارد، یادگیری، علم‌آموزی و ترویج دانش را به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی خود دنبال می‌کند.

مجموعه‌های متعددی برای یادگیری و آموزش و سرگرمی در انتشارات میچکا برای گروه‌های سنی مختلف تهیه و منتشر شده است. از جمله مجموعه‌ی سرگرمی‌های خلاق، مجموعه‌ی رنگ‌آمیزی و سرگرمی، مجموعه‌ی اولین کتابخانه‌ی علمی من، مجموعه‌ی فعالیت‌های آموزشی، مجموعه‌ی راهت را پیدا کن و غیره.

یک خبر خوب هم برایتان داریم. میچکا یک کتاب فعالیت کاملاً متفاوت در راه دارد به نام «کاردستی حیوانات»! در توضیح کتاب می‌توانیم بگوییم که این کتاب هنگامی که خوانده می‌شود، به تدریج از بین می‌رود! می‌پرسید چگونه؟ منتظر انتشار کتاب باشید!

کتاب‌های تصویری

کتاب‌های تصویری معمولا برای کودکان ۲ تا ۸ ساله منتشر می‌شوند. در این کتاب‌ها، تصاویر هستند که روایت داستان را بیان می‌کنند. البته این بدان معنی نیست که در کتاب‌های تصویری مطلقاً متن و واژه وجود ندارد بلکه سهم تصاویر بیش از کلمات است.

در انتشارات میچکا نیز کتاب‌های تصویری مورد توجه بوده‌اند. برای مثال کتاب کتاب «گربه‌ی خرابکار» نوشته‌ی نیک بروئل با ترجمه‌ی فرمهر منجزی، با کمترین واژگان و جذاب‌ترین تصاویر، داستان را برای کودک روایت می‌کند. کودک با دنبال‌کردن تصویرها به خوبی می‌تواند درک کند که هاپو چقدر برای بازی کردن با پیشی مشتاق است و چه ماجراهایی را تجربه می‌کند، ماجراهایی که بخش مهم آن فقط با تصویر روایت شده نه با کلمات.

همچنین در کتاب «این‌که فقط یکی است» (که به زودی منتشر می‌شود) تصاویر سهم بیشتری در روایت داستان دارند و به کودک یاد می‌دهند که چگونه رفتارهای ناپسند فردی او مثل ریختن زباله، کندن گل یا بلندکردن صدای موسیقی به محیط و اطرافیانش آسیب می‌زند؛ و در مقابل چگونه رفتارهای خوب مثل جمع کردن زباله‌ها، کاشتن گل و … می‌تواند محیط شهر را زیبا و پاکیزه کند. هدف این کتاب آموختن مسئولیت اجتماعی به کودکان است و به آن‌ها نشان می‌دهد که خرابی‌های بزرگ از خرابی‌های کوچک آغاز می‌شود.

 سخن پایانی

باز هم می‌توانیم به این دسته‌بندی‌ها اضافه کنیم و بدین ترتیب انواع کتاب کودک و نوجوان را به شما معرفی کنیم. برای مثال در زمینه رده‌بندی سنی کتاب کودک، ناشران روش‌ها و معیارهای گوناگونی دارند. برای مثال در گذشته کتاب‌ها بر اساس گروه‌های سنی الف، ب، ج، د، ه رده‌بندی می‌شد. مثال دیگر ناشرانی هستند که گروه سنی پیش از دبستان را به دو گروه ۰ تا ۳ سال و ۳ تا ۷ سال تقسیم می‌کنند. روش دیگر تقسیم‌بندی ۳ سال به ۳ سال سنین کودکان است، به شرح زیر:

• نوزاد +۰
• نوگام +۲
• نوباوه +۴
• نوخوان +۷
• نونهال +۹
• نو نگاه +۱۲
• نوجوان +۱۵

طبقه‌بندی موضوعی کتاب‌های داستانی نمونه‌ای دیگر است که ما را با انواع کتاب کودک و نوجوان آشنا می‌کند. برای مثال کتاب‌های داستان کودک و نوجوان به موضوعاتی مثل علمی – تخیلی، داستان‌های فلکور، اسطوره‌ها و … تقسیم‌بندی می‌شوند. ما می‌توانیم بر اساس این طبقه‌بندی موضوعی علایق و روحیات کودکمان را بهتر بشناسیم و متناسب با آن برایش کتاب بخریم.

در مطالب بعدی درباره‌ی انواع کتاب‌های داستانی و غیرداستانی کودک و نوجوان باز هم خواهیم نوشت. امیدواریم با خواندن این مطلب، با گونه‌های مختلف کتاب کودک و نوجوان به ویژه در انتشارات میچکا آشنایی بیشتری پیدا کرده باشید و کتاب بهتری را برای فرزند کودک یا نوجوانتان انتخاب کنید.